
Książka o represjach władz PRL wobec diecezji

Nakładem Wydawnictwa Diecezjalnego w Sandomierzu ukazała się obszerna, licząca ponad 600 stron, monografia pt. "Diecezja sandomierska w powojennej rzeczywistości politycznej 1945-1967", tom 1, "Problematyka personalno-organizacyjna". Jej autorem jest ks. dr hab. Bogdan Stanaszek, pracownik naukowy KUL w Lublinie i WSD w Sandomierzu. Książka jest wynikiem kilkuletnich badań w archiwach państwowych i kościelnych, m.in. w Instytutu Pamięci Narodowej. Autor ukazuje w niej dzieje diecezji sandomierskiej w okresie rządów bp. Jana Kantego Lorka. Autor koncentruje się na ukazaniu płaszczyzn konfliktu w relacjach państwo-Kościół. Kolejno analizuje struktury organizacyjne diecezji, mechanizmy działania władz państwowych i osoby odpowiedzialne za wdrażanie polityki wobec Kościoła (PZPR, bezpieka, władze do spraw wyznań). Oddzielny rozdział został poświęcony próbom dezintegracji duchowieństwa. Autor obszernie omówił problem inwigilacji Kościoła i pozyskiwania agentury wśród duchowieństwa i świeckich mających dostęp do instytucji kościelnych (wyeksponowano casus szczególnie groźnego tw. "Ul" - "Wąkop"). Sporo miejsca poświęcono analizie polityki dezintegracyjnej władz polegającej na tworzeniu różnego typu grup "księży patriotów". W rozdziale IV ukazano problemy związane z obsadzaniem stanowisk kościelnych (próba narzucania kandydatów przez władze do spraw wyznań i blokowania nominacji niewygodnych księży). Kolejne rozdziały poświęcono represjom stosowanym wobec osób i instytucji kościelnych (terror w okresie stalinowskim, sankcje fiskalne, grabież majątków, szykanowanie seminarium duchownego i zakonów) oraz problemom związanym z budownictwem sakralnym, tworzeniem nowych parafii i tzw. "eksperyment wierzbicki". Według recenzentów (m.in. ks. prof. Jerzy Myszor z Uniwersytetu Śląskiego, prof. Wiesław Wysocki z UKSW w Warszawie) książka wśród opublikowanych do tej pory monografii dotyczących dziejów diecezji polskich w okresie PRL jest najlepiej udokumentowaną i wytyczającą kierunki dalszych badań. Autor nie uchylił się od podjęcia trudnych tematów (m.in. działalności tajnych współpracowników UB i SB), ukazując je w szerokim kontekście represji stosowanych przez władze wobec Kościoła. W odróżnieniu od sensacyjnych relacji prasowych książka ukazuje dzieje sporu na linii państwo-Kościół w sposób dogłębny i nie budzący żadnych wątpliwości kto był ofiarą a kto katem. Autor pokazuję, że Kościół i duchowieństwo były jedną z najbardziej represjonowanych grup społecznych w okresie PRL-u. Drugi tom monografii, poświęcony duszpasterstwu, usuwaniu religii ze szkół i laicyzacji życia społecznego, zostanie opublikowany, jak zapewnia Wydawnictwo Diecezjalne w Sandomierzu, przed końcem czerwca.
Ks. Dariusz Woźniczka (e-mail)